Οί Σύνοδοι τοϋ Δ' αί., τών όποιων σώθηκαν κείμενα, Σύμβολα, Κανόνες ή Επιστολές, είναι οί έξής:
Ανατολή: Άγκύρας (314), Καισαρείας (314), Νεοκαισαρείας (314/319), Αντιόχειας (324/5), Νικαίας (325), Αντιόχειας (326/30), Τύρου (335), Ιεροσολύμων (335), Άλεξανδρείας (338), Γάγγρας (340/2), Αντιόχειας (341), Φιλιππουπόλεως (343), Αντιόχειας (344), Ιεροσολύμων (346), Σιρμίου (351), Σιρμίου (357), Άγκύρας (358), Σιρ-μίου (359), Σελεύκειας (359), Κωνσταντινουπόλεως (360), Άλεξανδρείας (362 καί 363), ’Αντιόχειας (363), Ίκονίου (376), Κωνσταντινουπόλεως (381 καί 382), Καισαρείας Παλαιστίνης (393), Κωνσταντινουπόλεως (394) καί Λαοδικείας-Συλλογή (τέλος Δ' αί.).
Δύση: Έλβίρας-Συλλογή (300/3), Άρελάτης (314), Ρώμης (341), Σαρδικής (343), Καρθαγένης (348), Rimini (359), Παρισίων (360), Ρώμης (371), Valence (374), Ρώμης (378), Άκυληίας (381), Ρώμης (382), Saragossa (380), Καρθαγένης (390), Ίππώνος (393), Καρθαγένης (397 καί 397 καί 399), Nimes (396) καί Τουρίνου (398).
ζ. Πέρα τής άλληγορικής καί τής ίστορικογραμματικής μεθόδου:έρμηνευτική θεολογία
Στήν διάρκεια του Γ' αί. ή άλληγορική μέθοδος όχι μόνο χρησιμοποιήθηκε εύρύτατα, άλλά καί κορυφώθηκε μέ τούς άλεξανδρινούς Κλήμη καί ’Ωριγένη, πού γιά τήν έρμηνεία ττ\ςΠΔ πηγή έμπνεύσεως είχαν κυρίως τόν Φίλωνα (+ 40 μ.Χ.). Μέλημα τών έρμηνευτών τούτων ήταν ή νοηματοδότηση βιβλικών λέξεων καί ρήσεων μέ έννοια διαφορετική άπό έκείνη πού τυπικά έχουν, μέ νόημα άξιο του Θεοΰ. Αύτό χαρακτήριζε τούς άκραιφνεΐς άλληγοριστές, πού όμως δέν περιφρονοΰσαν (ή δέν περιφρονοΰσαν τελείως) τήν ίστορικογραμματι-κή έρμηνεία, όπως ό ίδιος ό ’Ωριγένης. Παράλληλα υπήρχαν στόν Γ' αί. καί Αλεξανδρινοί πού τήρησαν πολύ νηφάλια στάση καί τήν άναγκαία άπόσταση έναντι τής άλληγορικής μεθόδου, δπως ό Διονύσιος ’Αλεξανδρείας καί ό Θεόγνωστος, πού άναδείχτηκαν σπουδαίοι θεολόγοι.
Γιά τόν άντιοχειανό χώρο δέν έχουμε άρκετές πληροφορίες στόν Γ7 αί. Έκεΐ, άπό τό τέλος τοΰ αίώνα τούτου, δρά κι έρμηνεύει ό Λουκιανός ( + 312), γιά τόν όποιο έλάχιστα γνωρίζουμε. ’Από τούς μεταγενέστερους θεωρείται εισηγητής τής ίστορικογραμματικής μεθόδου, τήν όποία βέβαια τελειοποίησε καί μορφοποίησε, ό Διόδωρος Ταρσοΰ ( + 392), πού είχε μαθητές, μεταξύ άλλων, τούς Ιωάννη Χρυσόστομο (+ 407) καί Θεόδωρο Μοψουεστίας (+ 428). Οί μεγάλοι Αντιοχειανοί έρμηνευτές, βέβαια, έπέμεναν στήν ίστορικογραμματική έρμηνεία, στήν «ύπόθεση» καί τήν «θεωρία», όπως άκριβώς έκαναν οί θύραθεν έρμηνευτές, άκολουθώντας τήν άρχή «'Όμηρον έξ Όμή-ρου σαφηνίζεΐν». Ένδιαφέρονταν όμως καί γιά τήν τυπολογική έρμηνεία, ή όποία τούς έφερνε κοντά στούς όπαδούς τής άλληγορικής μεθόδου.
Άπό τό γεγονός δτι στά δύο μεγάλα κέντρα, τήν Αλεξάνδρεια καί τήν Αντιόχεια, έμφανίζονται Αντίστοιχα ισχυρές ή άλληγορική καί ή ίστορικογραμματική έρμηνεία, οί έρευνητές προχώρησαν σέ άπόλυτη γενίκευση, σχηματοποίηση καί παρασιωπητική άπλούστευση. Στήν πραγματικότητα δηλαδή, δχι μόνο οί Αντιπρόσωποι τών δύο κέντρων χρησιμοποιούν στοιχεία τών Αντίθετων έρμηνευτικών μεθόδων, Αλλά καί στά δύο κέντρα έργάστηκαν έρμηνευτές θεολόγοι καί μάλιστα μεγάλοι πού δέν Ανήκουν κυριολεκτικά στίς δύο σχολές. ’Έτσι π.χ. ό Μ. ’Αθανάσιος ( + 373), στήν ’Αλεξάνδρεια, δέν μπορεί νά θεωρηθεί οπαδός τής Αλληγορικής μεθόδου, μολονότι έ-νίοτε τήν χρησιμοποιεί. Ό Χρυσόστομος καί ό Θεοδώρητος Κύρου (+ 466) στήν ’Αντιόχεια δέν έφαρμόζουν αύστηρά τήν ίστορικογραμ-ματική έρμηνεία ούτε άρκοϋνται σ’ αύτήν.