5 ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το πέμπτο βιβλίο της Αγίας Γραφής και τελευταίο της Πεντατεύχου ονομάζεται “Δευτερονόμιον” (= δεύτερος νόμος), ενώ στην Εβραϊκή Βίβλο τιτλοφορείται “Έλε χαντεβαρίμ” (= Αυτοί [είναι] οι λόγοι) από τις πρώτες λέξεις του κειμένου του.
Ο ελληνικός τίτλος δικαιώνεται πλήρως από το περιεχόμενο του έργου, που αποτελεί στο μεγαλύτερο μέρος του επανάληψη της νομοθεσίας που παρατίθεται στο βιβλίο της Εξόδου με ορισμένες συμπληρώσεις και προσαρμογές στις νέες συνθήκες ζωής μετά την εγκατάσταση των Ισραηλιτών στη Χαναάν. Πρόκειται για έναν απολογισμό των περιπετειών της ερήμου και μια διασάφηση της νομοθεσίας του Σινά, που γίνεται με τη μορφή τριών λόγων (κεφ. 1-4 5-28· 29-30), τους οποίους εκφωνεί ο Μωυσής λίγο πριν από το θάνατό του. Οι αρχές του Δευτερονομίου επηρέασαν τη θρησκευτική μεταρρύθμιση του βασιλιά Ιωοία (639-609 Π.Χ.), όταν, σύμφωνα με τη βιβλική αφήγηση (Β'Βασ κεφ. 22-23), κατά τη διάρκεια ε-πισκευαστικών εργασιών στο ναό της Ιερουσαλήμ, ανακαλύφθηκε ένα βιβλίο του νόμου, που κατά πάσα πιθανότητα ταυτιζόταν με τον πυρήνα του παρόντος έργου (12,1-26,15). Κεντρικό θέμα του Δευτερονομίου αποτελεί ο τονισμός της μοναδικότητας του Θεού, από την οποία απορρέει η διδασκαλία για την ενότητα πίστης, λατρείας και ηθικής, καθώς και η υποχρέωση των Ισραηλιτών για πιστή τήρηση των διατάξεων του νόμου. Ο Θεός εξέλεξε από αγάπη και μόνο τον Ισραήλ ως λαό του και συνήψε μαζί του διαθήκη. Αλλά προϋπόθεση για την πιστότητα του Θεού στους όρους της διαθήκης είναι η πιστότητα του λαού στην τήρηση του νόμου τού ενός και μοναδικού Θεού, ο οποίος λατρεύεται σε ένα και μοναδικό ιερό.
Η διδασκαλία του Δευτερονομίου συνοψίζεται στην περικοπή 6,4-9, που συνιστά μέχρι σήμερα τη βασική ομολογία πίστεως του Ισραήλ. Την εντολή της αγάπης προς το Θεό που περιέχεται στην περικοπή (6,5) θα χαρακτηρίσει ο Ιησούς Χριστός ως την πρώτη και μεγαλύτερη εντολή (Μτ 22,37-38 πρλ.)
Διάγραμμα του περιεχομένου
1. Πρώτος λόγος του Μωυσή: 1,1-4,43
(Ανασκόπηση της ιστορίας και παραινέσεις)
2. Δεύτερος λόγος του Μωυσή: 4,44-28,68
5,1-21: Επανάληψη του Δεκαλόγου
12.1- 26,15: Το δευτερονομισπκό Βιβλίο του Νόμου
28.1- 46: Ευλογίες και κατάρες
3. Τρίτος λόγος του Μωυσή: 28,69-30,20 Προτροπές για πιστότητα στη διαθήκη και το νόμο
4. Τελευταίες οδηγίες και θάνατος του Μωυσή: 31,1-34,12
32,1 -43: Η ωδή του Μωυσή