Χρήστου Σπ. Βούλγαρη, Ιστορία της αρχεγόνου Αποστολικής Εκκλησίας.
Η ιστορία του παλαιστινού Ιουδαϊσμού αποτελεί μικρόν μέρος της ιστορίας του ευρυτέρου Ιουδαϊσμού της ελληνιστικής περιόδου, καθόσον από της Βαβυλωνείου αιχμαλωσίας (586 π.Χ.) και εξής το μεγαλύτερον τμήμα του Ιουδαϊκού λαου και μάλιστα των ανωτέρων κοινωνικών τάξεων έζη εκτός της Παλαιστίνης. Η κατάστασις αύτη δεν μετεβλήθη ουσιαστικώς όταν μετά την αιχμαλωσίαν (539 π.Χ.) μέρος των αιχμαλώτων έπετράπη να τπιστρέψη εκ Βαβυλώνος εις Ιεροσόλυμα. Κατά την Ελληνιστικήν δε περίοδον, κατά την οποίαν παρετηρήθη μετακίνησις μεγάλων πληθυσμών από πολλά κράτη, ο άριθμός των Ιουδαίων, οι οποίοι έζων εις την διασποράν, ηυξήθη δραστικώς με αποτέλεσμα να γνωρίσουν ανεξάρτητον θρησκευτικήν και πολιτιστικήν ανάπτυξιν. Εις την Βαβυλώνα, η Ιουδαϊκή παροικία παρέμεινε πολυάριθμος και δυναμική, ακόμη και μετά την επιστροφήν ενός άλλου μέρους αυτής, αργότερον, υπό τους Νεεμίαν και Έσδραν. Ο δεσμός μεταξύ των Ιουδαίων της Βαβυλώνος και της Παλαιστίνης διετηρήθη ιδιαιτέρως ισχυρός επί αιώνας, ακόμη και κατά την διάρκειαν της Ρωμαϊκής περιόδου, κατά τας αρχάς της οποίας ο μέγας Φαρισαίος νομοδιδάσκαλος του Ιουδαϊσμου, Hillel, ήλθεν εις την Παλαιστίνην εκ Βαβυλώνος. Οι στενοί δε αυτοί δεσμοί μεταξύ Βαβυλώνος και Παλαιστίνης, ο Ιουδαϊσμός των οποίων ωμίλει την αραμαϊκήν διάλεκτον, ενώ οι Ιουδαίοι των άλλων κέντρων περί την Μεσόγειον ωμίλουν την ελληνικήν, είχον ως συνέπειαν την εξ ανατολών Ελληνιστικήν επίδρασιν επί του μητροπολιτικού Ιουδαϊσμού της Παλαιστίνης. Εις την Ανατολήν, αι σημαντικώτεραι πόλεις με μεγάλον αριθμόν Ιουδαίων κατά την έλληνιστικήν περίοδον ήσαν η Βαβυλών επί του Ευφράτου, επανιδρυθείσα υπό του Μ. Αλεξάνδρου, και η Σελεύκεια επί του Τίγρητος, ιδρυθείσα υπό του Σελεύκου Α' (312 π.Χ.), η οποία κατέστη η πρωτεύουσα, το κατ' εξοχήν οικονομικόν κέντρον και η πολυανθρωποτέρα πόλις εις ολόκληρον την Ανατολήν. Εντεύθεν, ο εξελληνισμός των λαών τούτων της Ανατολής επηρέασεν άποφασιστικώς και την Ιουδαϊκήν διασποράν, ει και εις μικρότερον βαθμόν από εκείνον της Αλεξανδρείας.