Το δεύτερο βιβλίο της Πεντατεύχου τιτλοφορείται, σύμφωνα με την ελληνική μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο'), "Έξοδος", από το κεντρικό θέμα του, την έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, ενώ στην Εβραϊκή Βίβλο "Βεέλε σεμόθ" (= Αυτά [είναι] τα ονόματα), από τις πρώτες λέξεις του κειμένου του.

    Το βιβλίο περιλαμβάνει τέσσερα μέρη, που αναφέρονται στην απελευθέρωση των Ισραηλιτών από τη δουλεία της Αιγύπτου (1,1-15,21), την πορεία τους προς το όρος Σινά (15,22-18,27), τη συνθήκη (διαθήκη) που συνήψε εκεί ο Θεός μαζί τους (19,1-24,18) και την οργάνωση της λατρείας τους (25,1-40,38).

    Η γή της πολιτικής κατάστασης με την άνοδο του Ραμσή Β' (1290-1224 π.Χ.) στο θρόνο της Αιγύπτου, όπου ήταν εγκαταστημένοι οι απόγονοι του Ιακώβ (Ισραήλ), είχε οδυνηρές γι’ αυτούς συνέπειες, καθώς μετατράπηκαν σε δούλους των Αιγυπτίων. Από τη δεινή θέση τους τους απάλλαξε ο Μωυσής, ο οποίος τους οδήγησε έξω από την Αίγυπτο, στην έρημο του Σινά. Εκεί, μέσα από μια μεγαλειώδη θεοφάνεια, ο Θεός συνήψε συνθήκη (διαθήκη) με το λαό του και του έδωσε τους νόμους του, που θα ρυθμίζουν την ηθική, κοινωνική και θρησκευτική ζωή του.

    Τόσο η έξοδος από την Αίγυπτο όσο και τα γεγονότα που ακολούθησαν κατανοήθηκαν από τους Ισραηλίτες ως συνέπεια της σωτηριώδους επεμβάσεως του Θεού. Με τη διαθήκη που συνομολογείται στο Σινά καθορίζεται η ειδική σχέση με την οποία συνδέεται ο Θεός με το λαό του. Ο Θεός εξέλεξε τον Ισραήλ ως λαό του, ως δική του "περιουσία”, τον απελευθέρωσε από την αιγυπτιακή σκλαβιά, τον προστάτευσε κατά την πορεία του στην έρημο και θα του χαρίσει χώρα. Ο Ισραήλ από την πλευρά του οφείλει να ανταποκριθεί στα όσα έκανε ο Θεός γι’ αυτόν με μια ανάλογη συμπεριφορά, η οποία καθορίζεται από το “νόμο της διαθήκης” (το γνωστότερο τμήμα του αποτελεί ο Δεκάλογος) και ανάλογη προσφορά λατρείας στο Θεό. Η σχέση αυτή δεν είναι βέβαια αδιατάρακτη. Οι Ισραηλίτες αθετούν από την πρώτη στιγμή τους όρους της διαθήκης (λατρεία χρυσού μόσχου), ο Θεός όμως παραμένει πιστός σ’ αυτήν, τους συγ-χωρεί και την ανανεώνει.

    Διάγραμμα του περιεχομένου

    1. Η απελευθέρωση των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο:              1,1-15,21

      1,1 -22:    Η δουλεία της Αιγύπτου

      2.1-  4,31: Η γέννηση και η πρώτη φάση της ζωής του Μωυσή

      5.1-  11,10: Η αντιπαράθεση των Μωυσή και Ααρών με το Φαραώ